سم بوتولینوم یک پروتیین طبیعی تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینیوم است .در حال حاضر دو نوع متفاوت از سم بوتولینوم وجود دارد: نوع A سم :بوتاکس (vistabel), دیسپورت (azzalure)،اگزومین (Bocouture)/
نوع B سم (نوروبلاک) سم بوتولینوم درمانی برای چین وچروک هایی است که در اثر حرکات طبیعی صورت ایجاد می شود سم هنگامی که به یک عضله خاص تزریق می شود ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍، سم سیگنالهای عصب به آن عضله را مهار می کند ، معنی این روند این است که در واقع سم به حرکات عضله که در اثر سیگنالهای عصب ایجاد می شود پایان می دهد وبدین وسیله مانع ایجاد شدن چین و چروک در پوست نواحی تحت درمان می شود بهترین نتایج درمان با بوتاکس در یک سوم فوقانی صورت به دست آمده است.
معمولاٌ براهایی کاهش جین وچروک های پنجه کلاغی اطراف چشم و چین وچروک های بر روی پیشانی و بین ابروها کاربرد دارد .*بر حسب ناحیه مورد درمان ، دوز استفاده شده و چگونگی پاسخ به درمان ، تزریق بوتاکس هر 3 تا 6 ماه یکبار مورد نیاز است.

تاریخچه سم بوتولینوم

شاید جالب باشد دانستن اینکه سم بوتولینوم یا همان بوتاکس که در حال حاضر می شناسیم، سابقه ای طولانی بیش از200 سال دارد.در سال1822 ، یک دکتر آلمانی به نام justinus kerner ، پیشنهاد استفاده از تزریق سم بوتولینوم وتعریق بیش از حد را ارائه کرد ، که اکنون هم برای درمان تعریق بیش از حد استفاده می شود در اواخر سال 1960 میلادی کاربرد بوتاکس برای درمان استوابیسم در کلینیک های آمریکا آغاز شد . ییست سال بعد ، موفقیت واقعی در کاربرد گسترده از بوتاکس زمانی به دست آمد که کمپانی آمریکایی تولیید کننده بوتاکس به نام آلرگان (Allergan) توانست تأییدیه دارویی بوتاکس را از آژانس دارویی فدرال آمریکا دریافت کند. این تأییدیه مجوز فروش محصول جدید کمپانی آلرگان که به نام بوتاکس به ثبت رسیده است را در سراسر آمریکا ودر بیش از 90 کشور جهان می دهد .
انواع دیگر سم بوتولینوم که معروف به نوع A هستند در انگلستان در دسترس هستند .
به علاوه یک نوع B سم که فبلاٌ گفتیم به نام نوروبلاک (neurobloc) شناخته می شود .
کاربرد مهم بعدی سم بوتولینوم در سال 1987 از طریق یک چشم پزشک کانادایی ، دکتر jean carruthers شناسایی شد ، او بیمارانی را که از بلفارواسپاسم رنج می برند با بوتاکس درمان می کرد، دکترcarruthers متوجه شد که یک اثر جانبی در این درمان کاهش چین و چروک های پنجه کلاغی در اطراف چشم بود ، او برای آزمایش این یافته علمی مصصم شد .
از آن زمان تا کنون ، تحقیقات بالینی متعدد و تجربیات متعدد بیماران جایگاه بوتاکس را در درمان چروکها به اثبات رسانده است ، و در سال 2009 جامعه جراحان زیبایی آمریکا درمان با بوتاکس را از پرطرفدارترین پروسیجر زیبایی در آمریکا اعلام کرد . در سال 2015 حدود 4/27 میلیون آمریکایی تزریق بوتاکس داشته اند که نسبت به 2014 افزایش 18/9%داشته است . این آمار 40% درمانهای زیبایی غیر جراحی را در آمریکا شامل می شود .
گرچه آمار مشابه با جزئیات فوق در مورد انگلستان وجود ندارد ولی به نظر می رسد بوتاکس در آن کشور نیز پرطرفدارترین عمل زیبایی باشد.
بوتاکس هم اکنون توسط مقامات نظارتی در امریکا و همچنین در تعداد زیادی از کشورها در سراسر دنیا برای درمان خطوط پیشانی و چروکها مجوز دارد.
در مارچ سال 2006 شرکت بوتاکس ماده ای با نام تجاری ویستابل vistabel با دوزاژخاص برای درمان خطوط پیشانی از آژانس نظارت بر محصولات پزشکی و سلامت انگلستان مجوز دریافت نموده است تا برای بهبود موقت ظاهر در خطوط متوسط تا شدید پیشانی (شامل خطوط افقی بین ابروها)

در زنان و مردان بالای65 سال یا افراد جوان تر در صورتی که میزان این خطوط تأثیرات روانی زیادی بر فرد گذاشته باشد استفاده شود .
مجوز مشابهی با نام تجاری آزالور Azzalure تحت کارخانه دیسپورت در مارچ 2009 و ماده مشابه به نام Bocouture تحت برند زِئومین در سال 2010صادر شد.
با این وجود اگر شما فصد دزمان با توکسین بوتولینوم دارید نیازی به بررسی موارد بالا و آگاهی از آنها را دارید پزشکان می توانند ازهر کدام ازبرندهای دارای مجوزدر بازار استفاده کنند .
علم کاربردهای بسیار دیگر مانند درمان انواع اسپاسم های عضلات ، دردکمر ، سردردهای خاص، میگرن ها ، شقاق مقعد ، برای توکسین بوتولینوم یافته است و بسیاری از این بیماران به راحتی توسط بوتاکس درمان شده اند.
اگر قصد انجام بوتاکس را دارید ، اطلاعات زیر درک کلی در مورد روند انتظار را به شما ارائه می دهند .

توکسین بوتولینوم چیست ؟

توکسین بوتولینوم پروتئین طبیعی مشتق شده از باکتری کلستریدیوم یوتولینوم است . این باکتری انواع گوناگون از توکسین های پروتئین تولید می کند که انواع A تا E می نامیم . این طیفهای پروتئین می توانند باعث شل شدن عضلات به درجات مختلف شوند.
هم اکنون دو نوع مختلف توکسین بوتولینوم در بازار وجود دارد . توکسین نوع A(برندهایی مثل Azzalure ، Dysport ، Botoxt ، vistabel ، xeomin ، Bocouture) و توکسین نوع B

توکسین بوتولینوم چگونه عمل می کند

حالات چهره ما می تواند در اثر انقباض و انبساط عضلات صورت تغییر کند . این امر به واسطه پیامهای مغزی از طریق پایانه های عصبی مثل در هنگام اخم یا خنده صورت می گیرد . وقتی توکسین بوتولینوم به یک عضله خاص در صورت تزریق می شود پیام عصبی وارده از مغزواعصاب به آن غضله در صورت را مهار می کند . این به این معنی است که آن عصب نمی تواند آن عضله را وادار به حرکت کند . البته این اثر دائمی نیست وحدود 3 تا 4 ماه دوام دارد. بعد از تزریق بوتاکس ، پوست اطراف ناحیه تزریق صاف تر و با چروک کمتر به نظر خواهد رسید . ولی نگران نباشید بقیه صورت شما تحت تأثیر بوتاکس قرار نمی گیرد و توکسین بوتولینوم اجازه می دهد که مناطق صورت شما به طور نرمال حرکت داشته باشند و شما قادر خواهید بود به طور طبیعی بخندید ، اخم کنید و لبخند بزنید ولی چروکهای آن مناطق کمتر نمایان باشند .

پس از مدتی اکثر بیماران متوجه می شوند که خطوط و چروک های اطراف ناحیه درمان شده کم عمق تر شده اند . این اثر توکسین بوتولینوم است که باعث می شود پوست جدید رشد کرده فرصت رشدبدون چروک افتادن مکرر را داشته باشد بنابراین سطح پوست به دلیل اینکه در اثر فعالیت عضلات زیر آن منقبض نمی گردد صاف تر به نظر می رسد .

توکسین بوتولینوم می تواند چروک هایی که در اثر حرکات صورت ایجاد می شود را دفع کند ولی برای درمان چروک های دائمی که در اثر نور خورشید ایجاد شده اند مناسب نیست .

توکسین بوتولینوم به طور نا محدود چروک های صورت را از بین نمی برد بلکه نیاز است تا هر 3 تا 4 ماه یکبار تکرار شود تا نتایج مورد نظر حاصل شود . ثابت شده است که تزریق بوتاکس در فواصل ذکر شده بی خطر است.

نواحی مورد درمان

یک سوم بالایی صورت منطقه ای است که می توان بهتر نتیجه را در درمان با وکسین بوتولینوم از آن انتظار داشت .

این مناطق شامل خطوط پنجه کلاغی اطراف چشم ، خطوط اخم بین ابروهاوخطوط پیشانی را شامل می شود.

پزشکان با تجربه می توانند از بوتاکس برای کاهش خطوط زیر چشم در کسانی که پوست زیر چشم نسبتأ سفتی دارند استفاده کنند. این عمل تا حدودی باعث می شود چشمان فرد درشت تر به نظر برسد .

بوتاکس می تواند باعث بالا رفتن ابروها تا حدود چند میلی متر شود “لیف ابروی شیمیایی نیز شناخته می شود” بوتاکس همچنین می تواند خطوط روی بینی وخطوط ظریف عمودی اطراف ناحیه لب ونیز گوشه های دهان را کاهش دهد. معمولأ در تزریق های اطراف لب تزریق بوتاکس با تغییر فیلر ها همراه می باشد .

از بوتاکس دردرمان فلج بلز صورت نیز استفاده می شود .

با تزریق بوتاکس می توان چروک هایی که در روی چانه برخی افراد ایجاد می شود ونیز خطوط افقی و عمودی گردن را کاهش داد.

فرآیند حین تزریق

آماده سازی:

این فرآیند ساده ، سریع و بی خطر است . شما می توانید فعالیتهای نرمال وروزمره خود را بلافاصله پس از تزریق از سر بگیرد . در بسیاری از افراد این فرآیند بسیار سریع انجام می شود و فرد می تواند بلافاصله به سر کار خود برگردد.در اولین مراجعه شما به کلینیک ، پزشک با شما در مورد این پروسیجر صحبت می کند وانتظارات شما را در مورد این عمل بررسی می کند. از شما تاریخچه پزشکی گرفته می شود تا پزشک مطمئن شودکه شما فرد مناسبی برای این تزریق هستید .سپس شما باید فرم رضایت را مبنی بر اینکه به شما اطلاعات لازم در مورد این عمل و عوارض جانبی آن داده شده است امضاء کنید.

همچنین احتمالاً پزشک از صورت شما در حالی که اخم کرده اید یا می خندید و نیز در حالت معمول صورت بدون حرکت عکس بگیرد این عکس ها پیش و پس از عمل مورد استفاده قرار می گیرند تا به شما میزان موفقیت پروسیجر را نشان دهند .

تمام این مراحل می توانند در جلسه اول ویزیت شما اتفاق بیفتد ، اگر شما مایل به ادامه پروسیجر بودید پزشک می تواند اولین نوبت تزریق شما را در همان ویزیت انجام دهد. و یا شما می تواند تزریق را در جلسه دوم و پس از مشاهده بپذیرد.

تزریق :

ابتدا منطقه مورد نظر با ماده ضد عفونی کننده تمیز می شود .شما نیاز به بیهوشی یا بی حسی ندارید، سپس به وسیله سوزن های بسیار باریک ، مقدار بسیار اندکی از توکسین بوتومینوم در مناطق متعددقی از پوست صورت تزریق   می شود . اگر نوبت اول تزریق بوتاکس شماست می توان در نوبت اول فقط یک منطقه از صورت را تزریق نمود(مثلاً فقط خطوط اخم )در نتیجه شما راحت تر با این پروسه کنار میآیید و پزشک شما می تواند متوجه شود که بدن شما چگونه به ماده واکنش نشان می دهد .

تکرار عمل:

بر اساس منطقه تزریق ، دوز اثر تزریق شده و عکس العمل بذن شما به ماده ،نیاز به تکرار درمان حدود 3 تا 6 ماه بعد می باشد.

مدت زمان بهبودی پس از تزریق

کل مدت عمل 10 تا 15 دقیقه طول می کشد و شما معمولاً می توانید بلافاصله پس از آن رانندگی کرده وبه فعالیتهای روزانه خود بپردازید.

عوارض جانبی و ریسک عمل

اکثر افراد درد بسیار مختصری را در حین تزریق احساس می کنند ، بیشتر افراد این حالت را مانند نیش حشراتتوصیف می کنند . از آنجا که زمان عمل بسیار سریع است ، سوزن های مورد استفاده بسیار ریز بوده و مقدار ماده مورد تزریق اندک است تعداد بسیار کمی از بیماران درد قابل ملاحظه ای احساس می کنند .

تعداد اندکی از بیماران ترجیح می دهند نیم ساعت قبل از تزریق به وسیله لایه نازکی از کرم ضد درد به روی پوستشان اندکی بی حس شوند .

از عوارض جانبی دیگر می توان به خونریزی مختصر تا تورم اندک در محل تزریق اشاره کرد .در برخی افراد کبودی مختصری به خصوص اطراف چشم می تواند رخ دهد که که می توان ان را به وسیله مواد آرایشی پوشاند. این عوارض موقتی است و پس از مدت کوتاهی از بین می رود .

به ندرت برخی بیماران پس از تزریق سردرد را تجربه می کنند ودرصد اندکی از بیماران دوبینی رخ می دهد .

در هنگام تزریق بوتاکس به منطقه پیشانی احتمال بسیار اندکی وجود دارد که این تزریق باعث غعف عضله بالا برنده پلک بالا شود وافتادگی پلک بالا رخ دهد .اگر تزریق به دست فرد ماهر انجام شود احتمال این عارضه کمتر از 1% است وطی 2 تا 10 هفته به طور خود به خود بر طرف می شود .

اگر حرکت عضلات پیشانی بیش از حد مهار شود به خصوص در افرادی که پوستشان شل شده است ، تزریق می تواند باعث افتادگی نا چیز ابروها شود .این عارضه نیز موقت بوده وپس از حداکثر 10 هفته بر طرف می شود .

گاهی اوقات با تغییر جای ابروها ، دم ابرو ها نیز بالاتر میرود که این تأثیر در خانم ها معمولاً مطلوب است ولی به طور معمول آقایان خواهان چنین تغییری نیستند. در صورت ایجاد این تغییر ، می توان آن را با تزریق مقدار اندکی توکسین در بالای منطقه بالا رفته تصحیح کرد و دم اولیه ابرو را به جایگاه اولیه آن بازگرداند.

از آنجایی که تأثیر توکسین بوتولینوم در این تزریقات موقت است ،تمام عوارض جانبی ناخواسته نیز حداکثر ظرف 3 ماه بر طرف خواهند شد .

درسال 2003 در برخی رسانه ها ادعایی مطرح شد مبنی بر اینکه تزریق بوتاکس botox خود می تواند باعث ظاهر شدن چروک های بیشتری شود.ولی تحقیقات نمایان ساخته که این ادعا بر اساس یافته های علمی نبوده و پژوهشی در جهت حمایت از این ادعا وجود ندارد .

توصیه های پس از عمل

گر جه همان طور که ذکر شد شما بلافاصله پس از تزریق بوتاکس می توانید به فعالیتهای روزمره خود بازگردید ، ولی همانند بسیاری پروسیجرهای دیگربهتر است به توصیه های پزشک خود خمل نمایید تا حداکثر بهره را با حداقل عوارض احتمالی از این تزریق ها داشته باشید .

توصیه ها :

-تا چند ساعت اول پس از عمل خود فعالانه حرکات صورت را انجام داده و عضلات منطقه مورد نظر را منقبض کنید. به طور مداوم اخم کرده و بخندید . زیرا مدارک موجود نشان می دهد که این عمل به افزایش سرعت جذب توکسین توسط عضلات کمک ی کند .

-در ساعات اولیه پس از تزریق ،منطقه تزریق شده را نمالید ،ماساژ ندهید یا ورزش های سنگین انجام ندهید . از هر گونه درمان به روی صورت یا ماساژ در آن منطقه بپرهیزید تا باعث افزایش احتمال پخش شدن توکسین به عضلات مجاور نشوید ،زیرا این پخش شدن توکسین می تواند باعث افتادگی پلک یا ابرو شود.

-دو هفته صبر کنید تا نتیجه کامل اثر بخشی توکسین نمایان شود . بسیاری از افراد بیان می کنند که حتی پس از طی این دوره دو هفته ای ، با تلاش بیشتر می توانند عضلات مورد نظر را تا حدودی حرکت دهند . این مسئله عادی است و هدف از تزریق جلوگیری کامل از حرکت عضلات نیست بلکه کاهش تعداد دفعات انقباض عضله ای است که باعث ایجاد چروک می شود .

-اگر پس از چهارده روز همچنان می توانید به راحتی عضلات صورت خود را حرکت داده و کاهش قابل ملاحظه ای در خطوط چهره ندارید به پزشک خود مراجعه کنید و پزشک به طور معمول تزریق را تکرار خواهد کرد . گاهی پزشک شما خود به شما توصیه خواهد کرد که 2 هفته بعد از تزریق به مطب مراجعه کنید تا خود او نتایج عمل را بززسی کند .

در صورت افتادگی پلک ، بالا رفتن نا متناسب ابروها ، کبودی زیاد یا عفونت پس از عمل هر چه سریع تر به پزشک خود مراجعه کنید .

موارد منع

توکسین بوتولینوم در زنان حامله و شیر ده منع تزریق دارد . هر چند به نظر نمی رسه توکسین برای رشد چنین مشکلی ایجاد کند ولی چون کارخانه های سازنده بوتاکس مطالعات کافی در مورد این تأثیر بر روی مادران باردار و شیرده انجام نداده اند بنابراین این تزریق در این گروه از بانوان منع شده است .

اگر قصد باردار شدن دارید بهتر است از انجام هر گونه درمان زیبایی پرهیز کنید.

افرادی که بیماری های حرکتی عضلانی دارند گزینه های مناسبی برای تزریق بوتاکس نیستند ، همچنین اگر سابقة فلج بلز دارید این مطلب را پزشک خود در میان بگذارید تا او دوز تزریقی را تعدیل کند .اگر به اختلالات انعقادی دچار هستید یا داروهای صد انعقاد مصرف می کنید یا در حال مصرف آنتی بیوتیکهای آمینو گلیکوزیدی هستند ممکن است پزشک شما ، شما را از تزریق بوتاکس منع کند .

همچنین در مصرف هر نوع دارو یا دارا بودن هر نوع آلرژی پزشک خود را مطلع سازید .

چه کسانی می توانند تزریق را انجام دهند

به دلیل محبوبیت درمان با توکسین بوتولینوم دیده شده که این عمل به دست افراد مختلفی اعلم از دندانپزشکان ، جراحان پلاستیک ،جراحان عمومی ، متخصصین پوست ، پزشکان عمومی ، متخصصین زنان ، متخصصین چشم پزشکی ، پزشکان زیبایی ، پرستاران و سایر گروه های غیر پزشکی مثل آرایشگران انجام می شود.

آریشگران وسایر گروه های غیر پزشکی مجاز به انجام این تزریق نیستند زیرا توکسین بوتولینوم یک داروی نیازمند نسخه است و تزریق موثر آن نیازمند شناخت آناتومی و فیزیولوژی بدن می باشد.